Dofinansowanie działalności w Niemczech w czasach koronawirusa

W odpowiedzi na dużą ilość zapytań dot. możliwości otrzymania federalnego dofinansowania dla polskich przedsiębiorców, którzy  zarejestrowali i prowadzą działalność gospodarczą w Niemczech, przedstawiamy poniżej listę najczęściej pojawiających się pytań wraz z odpowiedziami na nie.

Zaznaczyć należy, że rząd federalny Niemiec udziela dofinansowania w ramach specjalnego programu prowadzonego pod nazwą „Corona-Soforthilfe” (w dosłownym tłumaczeniu „Korona-Natychmiastowa pomoc”).

Obok federalnego dofinansowania dla przedsiębiorców także poszczególne kraje związkowe (niem. landy) oferują wiele programów z pomocowych związanych zarówno z bezpośrednim finansowaniem, jak również ulgami podatkowymi.

1. Czy dofinansowanie w ramach programu „Corona-Soforthilfe” dotyczy wszystkich sektorów gospodarki?

Tak, federalny program „Corona-Soforthilfe” ma zastosowanie do osób prowadzących działalność gospodarczą na własny rachunek, członków wolnych zawodów i przedsiębiorstw zatrudniających do 10 pracowników ze wszystkich sektorów gospodarki.

2. Kto może złożyć wniosek o dofinansowanie?

Podmiotami uprawnionymi do złożenia wniosku o dofinansowanie w ramach programu „Corona-Soforthilfe” są osoby samozatrudnione, członkowie wolnych zawodów, małe przedsiębiorstwa oraz rolnicy zatrudniający do 10 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty), którzy są aktywni gospodarczo i prowadzą zarejestrowaną działalność gospodarczą. Prowadzenie działalności gospodarczej oznacza, że przedsiębiorstwo musi mieć siedzibę na terenie Niemiec i być zarejestrowane w niemieckim urzędzie skarbowym.

3. Kto nie jest uprawniony do złożenia wniosku o dofinansowanie?

Przedsiębiorstwa i osoby prowadzące samodzielną działalność gospodarczą, które już w dniu 31.12.2019 r. znajdowały się w trudnej sytuacji finansowej (definicja „trudnej sytuacji finansowej” w rozumieniu art. 2 ust. 18 rozporządzenia w sprawie wyłączeń grupowych – niem. Allgemeine Gruppenfreistellungsverordnung) nie kwalifikują się do złożenia wniosku o przyznanie dofinansowania w ramach federalnego programu „Corona-Soforthilfe”. Z pomocy wyłączone są również przedsiębiorstwa publiczne.

4. Do kiedy można składać wnioski o dofinansowanie?

O dofinansowanie w ramach programu „Corona-Soforthilfe” można ubiegać się do dnia 31 maja 2020 r. W przypadku programów poszczególnych krajów związkowych (niem. landów) mogą obowiązywać inne terminy.

5. Kto wypłaca przyznane dofinansowanie?

Kraje związkowe przejęły obowiązki związane z realizacją i wypłatą pomocy finansowej w ramach dofinansowania „Corona-Soforthilfe”.

6. Jakie środki są przyznawane w ramach dofinansowania?

Uzyskane w ramach dofinansowania środki służą zabezpieczeniu egzystencji gospodarczej przedsiębiorstw i likwidacji zagrożeń utraty płynności finansowej. Przedsiębiorstwa lub osoby prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek ze wszystkich sektorów gospodarki zatrudniające do 5 pracowników mogą ubiegać się o jednorazową wypłatę w wysokości do 9 000,- euro na okres trzech miesięcy, a przedsiębiorstwa zatrudniające do 10 pracowników mogą się ubiegać o dofinansowanie w wysokości do 15 000,- euro, również na okres trzech miesięcy.

7. Na co mogą być przeznaczone środki z uzyskanego dofinansowania?

Dofinansowanie ma stanowić wkład w bieżące koszty rzeczowe i finansowe działalności operacyjnej prowadzonego przedsiębiorstwa (tj. opłaty za czynsze, pożyczki na wyposażenie przedsiębiorstwa oraz koszty leasingu samochodów, maszyn używanych do celów działalności gospodarczej itp.).

8. Czy z uzyskanego dofinansowania można pokryć prywatne wydatki?

Koszty prywatnego utrzymania, takie jak wynajem prywatnego domu, składki na ubezpieczenie zdrowotne lub składki na prywatne systemy emerytalne, nie mogą być pokrywane z uzyskanego dofinansowania.

Aby zapewnić dodatkowo płynność finansową przedsiębiorstw, osób wykonujących wolne zawody oraz osób pracujących na własny rachunek, w drodze wyjątku uproszczono dostęp do podstawowych zabezpieczeń socjalnych (niem. Grundsicherung), w szczególności do zasiłku dla bezrobotnych (tj. Arbeitslosengeld II). Między innymi, na okres 6 miesięcy znacznie uproszczona została weryfikacja stanu majątkowego (niem. Vermögensprüfung). Wydatki na zakwaterowanie i ogrzewanie będą ujmowane oraz pokrywane w ich rzeczywistej wysokości przez okres sześciu miesięcy od daty złożenia wniosku bez przeprowadzania odpowiedniej weryfikacji (niem. Angemessenheitsprüfung).

9. Jak przebiega postępowanie dot. uzyskania dofinansowania?

W ramach programu „Corona-Soforthilfe” celowo zrezygnowano z wielu wymogów formalnych związanych ze składaniem wniosków o przyznanie dofinansowania, aby zapewnić szybki dostęp do pomocy finansowej. Ważne jest jednak, żeby informacje podane przez wnioskodawcę we wniosku były zgodne z prawdą – podanie nieprawdziwych danych może stanowić próbę oszustwa i prowadzić do wszczęcia postępowania karnego przez odpowiednie organy.

Wnioski można składać drogą elektroniczną do odpowiednich podmiotów w poszczególnych krajach związkowych.

10. Jakie dokumenty należy przedłożyć w celu otrzymania dofinansowania?

Wnioskodawcy muszą podać informacje dot. swojej tożsamości, niemiecki numer identyfikacji podatkowej (niem. Steuernummer), a także ogólny opis okoliczności uprawniający do złożenia wniosku o otrzymanie dofinansowania. Ponadto muszą uprawdopodobnić zagrożenie dla prowadzonej działalności gospodarczej w związku z utratą płynności finansowej z powodu epidemii koronawirusa SARS-Cov-2 oraz wskazać kwotę spodziewanego niedoboru finansowego (niem. Liquiditätsengpass).

Przedsiębiorstwa, które zostały założone specjalnie w celu ubiegania się o pomoc w ramach programu „Corona-Soforthilfe” lub które nie zarejestrowały się w odpowiednim terminie we właściwym urzędzie skarbowym, nie otrzymają dofinansowania.

11. Czy wnioskodawca musi do wniosku dołączyć dowody dot. trudnej sytuacji finansowej?

Nie. Wnioskodawcy muszą jedynie uwiarygodnić fakt utraty płynności finansowej; odpowiednich dowód właściwe instytucje mogą zażądać w późniejszym okresie w ramach prowadzonych czynności kontrolnych.

Niektóre kraje związkowe wymagają również skanowania dowodu osobistego.

12. Kto zajmuje się sprawdzaniem złożonych wniosków o dofinansowanie?

Za merytoryczne rozpatrzenie każdego wniosku i decyzję w sprawie zatwierdzenia dofinansowania odpowiedzialne są odpowiednie urzędy poszczególnych krajów związkowych. Do zadań krajów związkowych należy także podjęcie wszelkich koniecznych środków mających na celu zapobieganie i wykrywanie nadużyć.

Program związany z dopłatami jest z reguły weryfikowany przez krajowe izby obrachunkowe (niem. Landesrechnungshof).

13. Jakie są konsekwencje podania nieprawdziwych danych we wniosku o dofinansowanie?

W przypadku umyślnego lub lekkomyślnego podania we wniosku nieprawdziwych danych wnioskodawca może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za tzw. nadużycie finansowe związane z przyznaniem dofinansowania.

14. Jak sprowadza się „prawdziwość” danych podanych we wniosku o dofinansowanie?

Składając wniosek o udzielenie dofinansowania wnioskodawca musi podać dane umożliwiające jego identyfikację oraz odpowiednik numeru identyfikacji podatkowej (niem. Steuernummer). Nie ustalono daty granicznej, od której wnioskodawca musi prowadzić działalność gospodarczą, aby móc ubiegać się o dofinansowanie w ramach federalnego programu pomocy.

15. Jak przebiega proces weryfikacji czy nie wypłacono za wysokiego dofinansowania?

Dofinansowanie, stanowiące jednorazową pomoc finansową dla przedsiębiorcy w maksymalnej wysokości 9 000,- euro lub 15 000,- euro udzielane jest w oparciu o kryterium utraty płynności finansowej w okresie trzech następujących po sobie miesięcy.  Wnioskodawca jest zobowiązany uprawdopodobnić utratę płynności finansowej. Określając wysokość wnioskowanej kwoty dofinansowania, należy wskazać podstawy jej wyliczenia. Utratę płynności finansowej oblicza się w oparciu o przewidywany obrót oraz koszty operacyjne i finansowe w okresie trzech miesięcy od daty złożenia wniosku. Jeżeli dofinansowanie zostanie przyznane zgodnie ze złożonym wnioskiem, a następnie w trakcie czynności kontrolnych zostanie stwierdzone, że wydatki przedsiębiorstwa lub rzeczywista utrata obrotów były niższe niż podano we wniosku, przedsiębiorstwo jest zobowiązane do zwrotu wskazanej przez urząd kontroli kwoty dofinansowania. Podstawą stwierdzenia wypłacenia dofinansowania w za wysokiej kwocie może stanowić także fakt korzystania z kilku programów pomocy. Weryfikacja, czy wypłacono dofinansowanie w zawyżonej kwocie będzie oparta na ogólnych procedurach, np. związanych z weryfikacją deklaracji podatkowej za rok 2020 i może prowadzić do wszczęcia postępowania w przypadku podejrzenia o dopuszczenie się nadużyć w związku ze złożeniem wniosku o dofinansowanie.

16. Co się dzieje w przypadku wypłaty za wysokiego dofinansowania?

Wnioskodawcy, którzy otrzymali dofinansowanie w za wysokiej kwocie, są zobowiązani do późniejszego zwrotu nadpłaty. Dotycz to również sytuacji, jeżeli nadpłata otrzymanych środków finansowych wynika z uzyskania pomocy w ramach różnych programów pomocowych.

17. W którym kraju związkowym należy złożyć wniosek o dofinansowanie?

Wniosek o dofinansowanie musi zostać złożony w kraju związkowym, w którym przedsiębiorstwo jest zarejestrowane dla celów podatkowych lub w kraju związkowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby prowadzącej samodzielną działalność gospodarczą lub wykonującą wolny zawód.

18. Kiedy przedsiębiorca znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej?

Wnioskodawca w składanym wniosku musi oświadczyć, że pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 spowodowała utratę płynności finansowej (inaczej trudną sytuację ekonomiczną), która zagraża egzystencji przedsiębiorstwa, ponieważ bieżące dochody z działalności gospodarczej nie będą wystarczające do pokrycia zobowiązań w ciągu trzech kolejnych miesięcy licząc od dnia złożenia wniosku.

19. Jak ustala się liczbę zatrudnionych pracowników?

Liczba pracowników jest obliczana na podstawie ekwiwalentów pełnego czasu pracy na dzień 23 marca 2020 r. – zatem każdy pracownik pełnoetatowy oznacza jednego zatrudnionego pracownika. W przypadku osób odbywających praktyki to do przedsiębiorstwa należy decyzja czy praktykantów zakwalifikować jako zatrudnionych pracowników czy nie (np. jeżeli przedsiębiorstwo zatrudnia siedmiu pracowników i trzech stażystów, to stażyści mogą zostać zaliczeni jako osoby zatrudnione co także zezwala na ubieganie się o wyższe dofinansowanie). Jeżeli jednak przedsiębiorstwo – nie licząc stażystów – zatrudnia już 10 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty), wówczas stażyści nie muszą być liczeni jako osoby zatrudnione, aby firma otrzymała dotację.

W tym miejscu podkreślić należy, że poszczególne kraje związkowe opublikowały szczegółowe dane odnoszące się bezpośrednio do kwestii liczby zatrudnianych pracowników.

20. Czy dofinansowanie obejmuje gospodarstwa rolne?

Tak – zarówno przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją rolną, leśną oraz rybołówstwem, jak również przedsiębiorstwa rolne oferujące usługi związane z szeroko pojętą agroturystyką, stragany i sklepy rolnicze są objęte dofinansowaniem.

21. Czy dofinansowanie obejmuje osoby wynajmujące lokale mieszkalne?

Dofinansowanie obejmuje wyłącznie podmioty trudniące się wynajmem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Pozostali wynajmujący nie są objęci dofinansowaniem.

22. Czy dofinansowanie w ramach „Corona-Soforthilfe” może być łączone z innymi programami pomocy federalnej i/lub związkowej?

Tak – łącznie programów różnych programów pomocowych (federalnych z programami krajów związkowych) jest co do zasady możliwe. Jak wskazano już jednak wcześniej wszelkie nadpłaty z uzyskanych środków finansowych podlegają zwrotowi. Aby zapewnić maksymalną pomoc i skuteczność wypłaconych środków finansowych dofinansowanie nie będzie uwzględniane w zaliczkach na podatek za rok 2020.

Zasadniczo dofinansowanie podlega opodatkowaniu, jednakże obowiązek podatkowy dot. otrzymanej pomocy powstaje generalnie dopiero wraz ze składaniem deklaracji podatkowej za rok 2020, czyli najwcześniej w przyszłym roku (2021). Jednakże w przypadku osiągnięcia zysku w roku 2020 otrzymane dofinansowanie zostanie opodatkowane w oparciu o indywidualną stawkę podatkową przedsiębiorcy.

23. Czy dofinansowanie w ramach „Corona-Soforthilfe” podlega opodatkowaniu?

Otrzymane dofinansowanie podlega opodatkowaniu i musi być uwzględnione przy ustalaniu wysokości osiągniętych zysków zgodnie z ogólnymi przepisami podatkowymi. Ponadto dofinansowanie nie może być brane pod uwagę przy określaniu wysokości zaliczek w roku 2020.

24. Jaki jest związek między programami pomocowymi poszczególnych krajów związkowych a programem federalnym?

W ramach federalnego programu „Corona-Soforthilfe” rząd federalny Niemiec zapewnia fundusze i określa minimalne warunki zatwierdzania pomocy finansowej. Wdrażaniem i wydatkowaniem środków zajmują się jednak kraje związkowe, które mogą również uzupełnić program federalny o własne, dodatkowe programy pomocy. Jak wskazano wcześniej dofinansowanie rządu federalnego może być zasadniczo łączone z programami pomocy kraju związkowego – nie może to jednak prowadzić do uzyskania przez wnioskodawcę nadpłaty w zakresie uzyskanych środków finansowych. W zależności od struktury programu pomocy kraju związkowego, udzielona przez niego pomoc finansowa zostanie zaliczona na poczet federalnego dofinansowania w ramach programu „Corona-Soforthilfe”.

W każdym przypadku wnioski o federalne dofinansowanie składane są za pośrednictwem odpowiednich instytucji kraju związkowego.

25. Dlaczego kraje związkowe mają różne formularze związane ze złożeniem wniosku o dofinansowanie w ramach programu „Corona-Soforthilfe”?

Rząd federalny i kraje związkowe uzgodniły jednolite minimalne wymagania dotyczące federalnego dofinansowania, jednak kraje związkowe mogą wymagać dodatkowych, uzupełniających informacji we wniosku, co może pomóc uwzględnić szczególne cechy kraju związkowego i/lub odpowiednią dla niego procedurę zatwierdzania.

26. Z jakiego powodu w niektórych krajach związkowych wypłacane jest dofinansowanie w podwójnej wysokości a w innych nie?

Istnieje jednolity program federalny „Corona-Soforthilfe für Kleinstunternehmen und Soloselbständige”, w ramach którego kraje związkowe przyjęły odpowiedzialność za zatwierdzanie wniosków i wypłatę środków finansowych. Dzięki temu programowi rząd federalny wspiera około 90% małych przedsiębiorstw i osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą. Ponadto wiele krajów związkowych stworzyło własne programy wsparcia finansowego. Kraje związkowe mogą bowiem zająć się problemami szczególnymi dla danego regionu.

Połączenie federalnego programu pomocy z inną pomocą publiczną tj. z programem kraju związkowego, jest dopuszczalne, o ile nie prowadzi do uzyskania wspomnianej wcześniej nadpłaty. Wnioskodawca, który otrzymał już pomoc finansową z programu kraju związkowego, może otrzymać dodatkową pomoc z programu federalnego do maksymalnej wysokości możliwego dofinansowania, jeżeli spełnia wymagania dotyczące uzyskania pomocy w ramach programu federalnego, a maksymalna wysokość dotacji nie została przez niego osiągnięta.