Polskie orzeczenia w państwach niemieckojęzycznych

Jednolity rynek europejski nieraz prowadzi do konieczności dochodzenia roszczeń od kontrahentów z krajów obszaru niemieckojęzycznego. Powstaje zatem pytanie jak wygląda uznawanie i wykonywanie polskich orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych w ww. państwach, tj. Republice Federalnej Niemiec, Republice Austrii, Konfederacji Szwajcarskiej oraz Księstwie Lichtensteinu.

W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że zarówno Niemcy jak i Austria są członkami Unii Europejskiej, natomiast Szwajcaria oraz Księstwo Lichtensteinu nie należą do wspólnoty. Niezależnie od powyższego należy rozróżnić orzeczenia sądów powszechnych od orzeczeń, które wydawane są przez sądy arbitrażowe (polubowne).

Orzeczenia polskich sądów arbitrażowych (polubownych) w państwach obszaru niemieckojęzycznego

Orzeczenia polskich sądów arbitrażowych (polubownych) uznawane oraz wykonywane są zarówno w Niemczech, Austrii, Szwajcarii oraz Lichtensteinie na podstawie przepisów Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych sporządzonej w Nowym Jorku w dniu 10 czerwca 1958 r. Polska jest stroną ww. konwencji od dnia 3 października 1961 r., Niemcy od 30 czerwca 1961 r., natomiast Szwajcaria od  1 czerwca 1965 r. Lichtenstein przystąpił do ww. konwencji nowojorskiej dopiero w dniu 7 lipca 2011 r.
W związku z powyższym orzeczenia polskich sądów arbitrażowych (polubownych) w sprawach cywilnych i handlowych są uznawane i wykonywane we wszystkich 4 państwach obszaru niemieckojęzycznego na zasadach określonych w ww. konwencji.

Orzeczenia polskich sądów powszechnych w państwach obszaru niemieckojęzycznego

Niemcy i Austria

W Niemczech oraz Austrii orzeczenia polskich sądów powszechnych w sprawach cywilnych i handlowych są uznawane i wykonywane na podstawie rozporządzeń unijnych, przede wszystkim na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona; Dz.Urz.UE.L Nr 351, str. 1). Rozporządzenie to w sposób wyczerpujący reguluje wszelkie kwestie związane z uznawaniem i wykonywaniem orzeczeń polskich sądów powszechnych w Niemczech oraz Austrii.

Szwajcaria

W Szwajcarii, nie będącej członkiem Unii Europejskiej, nie obowiązują przepisy wspólnotowe regulujące uznawanie i wykonywanie orzeczeń polskich sądów powszechnych w sprawach cywilnych i handlowych. Nie oznacza to jednak braku możliwości dochodzenia swoich praw czy konieczności składania pozwu w szwajcarskim sądzie. Na terenie Szwajcarii orzeczenia polskich sądów powszechnych w sprawach cywilnych i handlowych są uznawane i wykonywane na podstawie konwencji o jurysdykcji oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, która podpisana została w Lugano w dniu 30 października 2007 r. Konwencja ta zastąpiła wcześniejszą konwencję z Lugano z dnia 16 września 1988 r., która w Polsce weszła w życie z dniem 1 lutego 2000 r. Na marginesie zaznaczyć należy, że już konwencja z roku 1988 umożliwiała uznawanie i wykonywanie orzeczeń polskich sądów powszechnych w sprawach cywilnych i handlowych na terenie Szwajcarii.

Księstwo Lichtensteinu

Tak jak w przypadku Szwajcarii, Lichtenstein nie jest członkiem Unii Europejskiej i nie obowiązują na jego obszarze przepisy wspólnotowe dot. uznawania i wykonywania orzeczeń innych państw członkowskich. Ponadto między Księstwem Lichtensteinu a Rzecząpospolitą Polską nie została zawarta żadna umowa bilateralna (dwustronna), która regulowałaby przedmiotową kwestię. Księstwo Lichtensteinu nie przystąpiło również do wspomnianej wyżej Konwencji z Lugano z dnia 30 października 2007 r.

Generalną podstawą uznawania i wykonywania orzeczeń sądów powszechnych innych krajów na terenie Księstwa Lichtensteinu jest bilateralna umowa o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń sądów powszechnych oraz sądów polubownych w sprawach cywilnych zawarta w dniu 25 kwietnia 1968 r. między Księstwem Liechtensteinu a Konfederacją Helwecką oraz umowa między Księstwem Liechtensteinu a Republiką Austrii o uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń sądów powszechnych oraz sądów polubownych, ugód i dokumentów urzędowych z dnia 5 lipca 1973 r.

W kontekście wspomnianych powyżej umów zaznaczyć należy, że kodeks postępowania cywilnego Księstwa Liechtensteinu reguluje wyłącznie postępowanie przed sądem arbitrażowym (polubownym – dokładnie uregulowane jest to w dziale 5 pododdział 8 kodeksu). Procedura związana z uznawaniem i wykonywaniem orzeczeń państw trzecich na terenie Księstwa Liechtensteinu została z kolei uregulowana w ustawie „Exekutionsordnung; EO” (ustawa z dnia 24 listopada 1971 r. o postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym – Gesetz über das Exekutions- und Rechtssicherungsverfahren). Art. 52 oraz art. 53 wspomnianej ustawy stanowią, że orzeczenia państw trzecich mogą być uznawane i wykonywane na terytorium Księstwa Liechtensteinu w przypadku łącznego spełnienia następujących przesłanek:
a) zgodnie z przepisami krajowymi Księstwa Liechtensteinu właściwość sądu zagranicznego jest przewidziana,
b) orzeczenie zagraniczne jest prawomocne w państwie pochodzenia,
c) orzeczenie nie narusza porządku publicznego Księstwa Liechtensteinu,
d) istnieje wzajemność pomiędzy państwem wydania orzeczenia a Księstwem Liechtensteinu wynikająca z odpowiedniej umowy dwustronnej oraz
e) pismo wszczynające postępowanie przed sądem państwa trzeciego zostało doręczone do rąk własnych osoby pozwanej.
Powyższe oznacza, że w praktyce uznawanie i wykonywanie polskich orzeczeń sądów powszechnych w sprawach cywilnych i handlowych w Księstwie Liechtensteinu nie jest dopuszczalne z uwagi na brak spełnienia przesłanki wzajemności tj. braku odpowiedniej umowy bilateralnej między Rzeczpospolitą Polską a Księstwem Lichtensteinu. Uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądów powszechnych państw trzecich w Liechtensteinie ogranicza się zatem jedynie do Austrii oraz Szwajcarii, gdyż tylko na mocy wcześniej wspomnianych umów bilateralnych istnieje możliwość stwierdzenia wzajemności.

W kontekście powyższych rozważań warto zwrócić uwagę na wyrok EFTA z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie E-13/11 (Granville Establishment przeciwko Volkerowi Anhalt, Melanie Anhalt i Jasmin Barbaro, z domu Anhalt), zgodnie z którym umowny zapis derogacyjny dot. właściwości innego sądu powszechnego niż sądu Księstwa Liechtensteinu, jak również zapis prorogacyjny dot. właściwości sądu powszechnego w Liechtensteinie wymaga w obu przypadkach tylko zwykłej formy pisemnej a nie formy urzędowo poświadczonej. Powyższy wyrok jest szczególne istotny dla przedsiębiorców prowadzących interesy z podmiotami z siedzibą w Księstwie Lichtensteinu.