Przedawnienie nie jest pojęciem obcym dla osób mających w jakikolwiek sposób styczność z obrotem gospodarczym. Przedawnienie stanowi bowiem jedną z najistotniejszych instytucji prawa cywilnego – zgodnie z art. 117 § 2 kodeksu cywilnego po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.
W tym kontekście istotne są 2 inne pojęcia, tzn. zawieszenie i przerwanie biegu przedawnienia. Zawieszenie oznacza, iż bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu (zgodnie z art. 121 k.c.), natomiast przerwanie biegu przedawnienia – jak sama nazwa wskazuje – przerywa bieg przedawnienia i powoduje, że biegnie ono na nowo (art. 123 § 1 w zw. z art. 124 § 1 k.c.).
Zawezwanie do próby ugodowej po staremu
Przez wiele lat zawezwanie do próby ugodowej było skutecznym sposobem przerywania biegu przedawnienia. Obowiązywało bowiem stanowisko, iż jest to czynność zamierzająca do dochodzenia przysługujących roszczeń – zatem zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. bieg przedawnienia ulegał przerwaniu wraz ze złożeniem odpowiedniego wniosku do właściwego sądu. Niestety dochodziło do zbyt wielu nadużyć w tym zakresie przez nieuczciwych wierzycieli.
Z tego powodu wprowadzone zostały wysokie opłaty – stałą opłatę w wysokości 40,00 PLN (a w sprawach powyżej 10 000,00 PLN opłatę w wysokości 300,00 PLN) podniesiono do 1/5 wysokości roszczenia objętego zawezwaniem.
Ponadto w orzecznictwie sądowym zaczęło kształtować się stanowisko, iż tylko pierwsze zawezwanie do próby ugodowej przerywa bieg przedawnienia, natomiast drugie już nie albo nie w każdym przypadku.
Nowelizacja przepisów o zawezwaniu do próby ugodowej
Dokonana w dniu 2 grudnia 2021 r. nowelizacja przepisów kodeksu cywilnego całkowicie zmienia regulacje prawne związane z zawezwaniem do próby ugodowej i związanym z tym przerwaniem biegu przedawnienia roszczenia.
Wprowadzona zmiana stanowi bowiem w art. 121 pkt 6 k.c., że zawezwanie do próby ugodowej nie będzie przerywać biegu terminu przedawnienia, a jedynie go zawieszać na czas trwania postępowania pojednawczego. Oznacza to, że po rozprawie ugodowej termin ten będzie biegł dalej, a nie od nowa jak to miało miejsce dotychczas.
Co oznaczają zmiany dla wierzyciela dochodzącego roszczeń?
W przypadku złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w ostatnim dniu terminu przedawnienia – jak to miało najczęściej miejsce dotychczas z powodu zapomnienia przez wierzyciela o biegu terminu – okres przedawnienia upłynie w dniu następującym po rozprawie, na której stron nie zawrą ugody (a tak jest przeważnie w większości spraw). Oznacza to, iż wierzyciele będą musieli pilnować okresów przedawnienia, ponieważ po wejściu w życie przedmiotowej nowelizacji najczęściej nie będzie już możliwości „uratowania terminu na wniesienie pozwu”.
Wprowadzona zmiana przepisów jest niestety kolejnym utrudnieniem dla wierzycieli. Jak wskazał ustawodawca w uzasadnieniu wprowadzonych zmian: „niewątpliwie w sprzeczności z istotą instytucji przedawnienia, której celem jest stabilizacja stosunków prawnych, pewność obrotu prawnego, mobilizowanie wierzyciela do szybkiego dochodzenia praw i wreszcie ochrona dłużnika przed zbyt długo trwającym stanem niepewności co do istnienia obowiązku”. Nie wzięto jednak pod uwagę wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2019 r., w którym wskazano wprost, że to do sądu należy badanie, czy celem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej było dochodzenie roszczeń czy samo tylko „sztuczne” przerwanie biegu przedawnienia.
Wejście w życie zmian dot. zawezwania do próby ugodowej
Zgodnie z art. 12 ustawy nowelizującej kodeks cywilny przedmiotowe zmiany wchodzą w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ich ogłoszenia. Oznacza to, iż wprowadzone przepisy będą obowiązywały od dnia 30 czerwca 2022 r. Postępowania pojednawcze wszczęte i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji – czyli do dnia 30 czerwca 2022 r. – będą rozpatrywane wg przepisów dotychczasowych.
