Zastaw na udziałach oraz akcjach jest pojęciem, który nie jest czymś obcym w przestrzeni publicznej. W wielu kwestiach istnieje jednak szereg niedomówień, które należałoby sprostować i w sposób precyzyjny wyjaśnić.
Czym jest zastaw?
Zastaw jest pojęciem oznaczającym ograniczone prawo rzeczowe, ustanawiane w celu zabezpieczenia wierzytelności. Wyjaśnić przy tym należy, że ograniczonymi prawami rzeczowymi są zgodnie z art. 244 kodeksu cywilnego użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka. Pod pojęciem wierzytelności należy z kolei rozumieć prawo wierzyciela do oczekiwania od dłużnika spełnienia określonych świadczeń. Jest pojęciem odwrotnym do terminu długu, czyli niespełnionego przez dłużnika zobowiązania finansowego lub rzeczowego wobec wierzyciela.
Zatem zastaw na udziałach sp. z o. o. bądź akcjach prostej oraz „zwykłej” spółki akcyjnej służy udzieleniu zabezpieczenia posiadanych wobec akcjonariusza lub udziałowca wierzytelności. Generalnie istnieją 2 rodzaje zastawów – „zwykły” oraz zastaw rejestrowy. Niniejszy wpis pokrótce przedstawi podstawowe kwestie związane z zastawem uregulowanym w kodeksie cywilnym, tj. zastawem „zwykłym” uregulowanym w kodeksie cywilnym w art. 306-335. Nadmienić należy, że zastaw rejestrowy uregulowany został w ustawie o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.
Zastaw na udziałach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Dla ustanowienia zastawu zwykłego na udziałach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymagana jest forma pisemna z notarialnie poświadczonymi podpisami. Ponadto obciążenie udziałów zastawem należy wpisać do prowadzonej przez spółkę księgi udziałów i zgłosić w związku z tym aktualną listę wspólników do właściwego sądu rejestrowego.
Wbrew często spotykanym opiniom ustanowienie zastawu na udziałach nie pozbawia wspólnika automatycznie prawa głosu w związku z posiadanymi udziałami, choć w pewnych okolicznościach taka sytuacja zachodzi. Najczęściej ma to miejsce w przypadku, gdy umowa spółki przewiduje taką możliwość oraz gdy stanowi o tym zawarta umowa zastawnicza. Co ważne – ustanowienie zastawu na udziałach spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie powoduje utraty prawa do zaskarżania przez wspólnika podjętych uchwał, chyba że zastawnik wykonuje prawo głosu z udziałów. W takim przypadku przysługuje mu legitymacja do zaskarżenia uchwał, jako prawo związane z prawem do głosowania.
Kolejną istotną kwestią jest przysługujące prawo do wypłaty dywidendy – w przypadku ustanowienia zastawu na udziałach dywidenda przysługuje wspólnikowi a nie zastawnikowi, chyba że co innego wynika z zawartej przez strony umowy zastawniczej.
Podkreślić należy, że zbycie przez wspólnika udziałów obciążonych zastawem jest możliwe w świetle obowiązujących przepisów – fakt przeniesienia prawa do udziałów nie oznacza jednak wygaśnięcia ustanowionego na nich zastawu.
Podsumowując krótko – ustanowienie na udziałach zastawu nie pozbawia wspólnika jego praw, ale je ogranicza, przy czym sam zakres ograniczeń określony jest w zawartej przez strony umowie zastawniczej.
Zastaw na akcjach prostej spółki akcyjnej
Zastaw na akcjach prostej spółki akcyjnej wymaga zachowania tzw. formy dokumentowej określonej w art. 77 (2) kodeksu cywilnego. Do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie, przy czym dokumentem jest nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią.
Drugim warunkiem jest uzyskanie wpisu do rejestru akcjonariuszy – taki wpis potwierdza ustanowienie zastawu oraz określa, czy zastawnik jest uprawniony do wykonywania prawa głosu z akcji, na której ustanowiono zastaw.
W tym miejscu warto zaznaczyć, iż zastawnik zobowiązany jest przedstawić odpowiednie dokumenty, które stanowią podstawę dokonania wpisu do rejestru, chyba że akcjonariusz złoży odpowiednie oświadczenie o obciążeniu akcji ograniczonym prawem rzeczowym.
Podkreślić należy, że zastaw na akcjach prostej spółki akcyjnej powstaje z chwilą dokonania wpisu do wspomnianego rejestru akcjonariuszy – z chwilą dokonania wpisu zastawnik uzyskuje wszelkie uprawnienia wynikające z przysługującego mu ograniczonego prawa rzeczowego. Podobnie jak w przypadku spółki z ograniczona odpowiedzialnością prawa te określa zawarta przez strony umowa zastawnicza.
W przypadku jakichkolwiek pytań w kwestiach związanych z zastawem na udziałach lub akcjach zapraszamy do kontaktu pod adresem e-mail kontakt@kancelaria-pozniak.pl lub pod numerem telefonu +48 665 246 969.
