W niniejszym wpisie zostanie poruszona problematyka jednej z najprostszych form prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Niemiec. Kleingewerbe, bo o niej mowa, jako tzw. „mała działalność gospodarcza” korzysta z wielu przywilejów, dlatego warto poznać zasady oraz sposób jej funkcjonowania.
Na marginesie warto również przypomnieć, że zarejestrowanie firmy w Niemczech upoważnia nie tylko do samodzielnej działalności na terenie Republiki Federalnej Niemiec, ale również w całej Unii Europejskiej.
Przechodząc bezpośrednio do zagadnień związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w Niemczech należy najpierw zdefiniować czym jest w Republice Federalnej Niemiec prowadzenie działalności gospodarczej. Za taką uznaje się każdą zaplanowaną, długoterminową działalność na własny rachunek, mającą na celu osiągnięcie zysku. Każda prowadzona w Niemczech działalność gospodarcza musi zostać zarejestrowana w odpowiednich urzędach oraz instytucjach zawodowych. Obowiązek rejestracyjny obowiązuje niezależnie od tego czy prowadzona firma będzie stanowiła działalność główną czy działalność prowadzoną obok innych aktywności gospodarczych czy zawodowych. Należy pamiętać, że także przejęcie prowadzonej przez podmiot trzeci działalności gospodarczej, jak również otwarcie filii prowadzonej działalności wymaga stosownego zgłoszenia.
Gewerbe a Kleingewerbe
Jedną z najprostszych możliwości prowadzenia działalności gospodarczej na terenie Niemiec jest wspomniane już na wstępie Kleingewerbe, która jest najczęściej związana z handlem, usługami oraz rzemiosłem. Kleingewerbe można przetłumaczyć na język polski jako „małą działalność gospodarczą” lub „małą działalność”. Kleingewerbe nie stanowi odrębnej, określonej przepisami formy prowadzenia działalności gospodarczej i jako taka nie została wprost zdefiniowana w niemieckich przepisach prawnych. Swoistą definicję Kleingewerbe można znaleźć w § 1 ust. 2 niemieckiego kodeksu handlowego (niem. Handelsgesetzbuch; HGB).
Kleingewerbe jest normalną działalnością gospodarczą, która z uwagi na m.in. obowiązujące w niemieckim prawie podatkowym preferencje zyskała swoistego rodzaju „odrębność”. Co więcej – przedsiębiorca spełniający warunki zaklasyfikowania prowadzonej przez siebie działalności jako mała działalność gospodarcza nie podlega przepisom niemieckiego kodeksu handlowego (niem. Handelsgesetzbuch; HGB) ani przepisom dot. przedsiębiorstw handlowych (niem. Vorschriften für einen kaufmännisch eingerichteten Geschäftsbetrieb). Taki przedsiębiorca podlega wyłącznie przepisom niemieckiego kodeksu cywilnego (niem. Bürgerliches Gesetzbuch; BGB) oraz niemieckiemu prawu podatkowemu (niem. Steuerrecht). Jeżeli jednak w późniejszym okresie prowadzenia małej działalności gospodarczej przedsiębiorca zacznie spełniać wymogi dotyczące statusu handlowca (niem. Kaufmann), określone w niemieckim kodeksie handlowym (niem. Handelsgesetzbuch; HGB), należy dokonać odpowiedniego zgłoszenia w celu uzyskania wpisu do rejestru handlowego.
Kto może prowadzić Kleingewerbe?
Małą działalność gospodarczą mogą prowadzić jedynie osoby fizyczne (niem. natürliche Personen) oraz spółki cywilne (niem. Gesellschaften bürgerlichen Rechts; GbR).
Jak założyć działalność gospodarczą ( Gewerbe ) w Niemczech?
Pierwszą czynnością jest zgłoszenie zakładanej w Niemczech działalności do tzw. Urzędu ds. Działalności Gospodarczej (niem. Gewerbeamt). Jeżeli branża, w której będzie funkcjonowała mała działalność gospodarcza, wymaga posiadania specjalnych uprawnień, licencji bądź zezwoleń (np. branża hotelarska lub gastronomiczna) osoba rejestrująca działalność jest zobowiązana do przedłożenia w urzędzie odpowiednich dokumentów w tym zakresie. Należy pamiętać, że rejestracja działalności w Urzędzie ds. Działalności Gospodarczej (niem. Gewerbeamt) podlega stosownej opłacie (niem. Bearbeitungsgebühr), która w zależności od Landu i miasta wynosi najczęściej od 15,- EUR do 70,- EUR. Ponadto należy mieć na uwadze, że obok ww. opłaty rejestracyjnej może zajść konieczność poniesienia dodatkowych kosztów związanych np. z uzyskaniem odpowiednich zaświadczeń.
Drugą czynnością jest rejestracja i złożenie odpowiednich dokumentów w niemieckim urzędzie skarbowym (niem. Finanzamt). W urzędzie skarbowym osoba rejestrująca działalność wypełnia odpowiedni wniosek (niem. Fragebogen zur steuerlichen Erfassung), który określa zasady podatkowe, którym podlegać będzie rejestrowana działalność gospodarcza.
Kolejną czynnością jest złożenie odpowiednich dokumentów w niemieckim urzędzie pracy (niem. Arbeitsamt) w celu uzyskania tzw. numeru przedsiębiorstwa (niem. Betriebsnummer). Należy jednak pamiętać, że uzyskanie ww. numeru jest wymagane tylko w przypadku zatrudniania pracowników. Pod pojęciem „pracowników” rozumie się także stażystów i praktykantów. Posiadanie numeru przedsiębiorstwa (niem. Betriebsnummer) jest bardzo istotne, ponieważ służy nie tylko do zgłaszania zatrudnionych pracowników do kasy chorych (niem. Krankenkasse), ale także do odprowadzania za nich składek na ubezpieczenie społeczne.
W sprawie wyboru kasy chorych można się zdecydować albo na państwowe ubezpieczenie (niem. Gesätzliche Krankenversicherung) bądź na prywatne ubezpieczenie (niem. Private Krankenversicherung). Państwowe ubezpieczenia są przeważnie droższe od ubezpieczeń prywatnych, jednakże pozwalają np. bez dodatkowej dopłaty objąć ubezpieczeniem członków rodziny pracownika mieszkających w Polsce.
Następnym etapem jest rejestracja małej działalności w Izbie Przemysłowo-Handlowej (niem. IHK – Industrie- und Handelskammer) lub Izbie Rzemieślniczej (niem. HWK – Handwerkskammer). Wszyscy, którzy nie wykonują wolnego zawodu, nie pracują jako rzemieślnicy lub rolnicy są zobowiązani dołączyć do Izby Przemysłowo-Handlowej. W praktyce często zdarza się, że to sama Izba Przemysłowo-Handlowa kontaktuje się bezpośrednio z osobą prowadzącą małą działalność po dokonaniu rejestracji w Urzędzie ds. Działalności Gospodarczej (niem. Gewerbeamt). Rzemieślnicy natomiast są zobowiązani skontaktować się z Izbą Rzemieślniczą (niem. HWK – Handwerkskammer) w celu ustalenia, czy zarejestrowana przez nich mała działalność widnieje w rejestrze rzemieślników (niem. Handwerksrolle).
Kolejnym etapem jest zgłoszenie się do tzw. stowarzyszenia zawodowego (niem. Berufsgenossenschaft). Zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu tygodnia od dnia zarejestrowania działalności gospodarczej.
Kleingewerbe a podatek VAT i obrót gospodarczy
Jak wspomniano na wstępie Kleingewerbe jest normalną działalnością gospodarczą, która przy spełnieniu odpowiednich przesłanek korzysta z określonych preferencji podatkowych. Wspomnianą preferencją podatkową jest zwolnienie małej działalności gospodarczej z VAT-u na podstawie § 19 niemieckiej ustawy o podatku od towarów i usług (niem. Umsatzsteuergesetz). W celu uzyskania zwolnienia, a przez to uznania prowadzonej działalności za „małą”, należy jednak spełnić łącznie dwa kryteria.
Pierwszym z nich jest nieprzekroczenie w minionym roku kalendarzowym limitu obrotów wynoszącego 22 000,- EUR (w roku 2019 limit ten wynosił 17 500,- EUR). Drugim kryterium jest nieprzekroczenie w bieżącym roku kalendarzowym obrotu w wysokości 50 000,- EUR. Obie ww. przesłanki muszą być spełnione łącznie, by niemiecki urząd skarbowy (niem. Finanzamt) zakwalifikował daną działalność jako małą.
Kleingewerbe a limit 50 000,- EUR
Jeżeli obrót przedsiębiorcy nie przekroczył zgodnie z § 19 niemieckiej ustawy o podatku od towarów i usług (niem. Umsatzsteuergesetz) w ubiegłym roku kwoty 22 000,- EUR przedsiębiorca jest zobowiązany wykazać w sposób wiarygodny niemieckiemu urzędowi skarbowemu (niem. Finanzamt), jak wysokie będą spodziewane przez niego obroty w roku bieżącym. Jeżeli prognoza wskazuje, że spodziewany obrót nie będzie przekraczał kwoty 50 000,- EUR nic nie stoi na przeszkodzie skorzystania w ramach prowadzonej działalności z ww. preferencji podatkowych.
Uwaga: Gdyby okazało się jednak, że ze względu na nieprzewidziane okoliczności (np. gwałtownego wzrostu sprzedaży czy realizacji dużego zamówienia) obrót przekroczył wskazany w przepisach pułap 50 000,- EUR (np. osiągnięto obrót rzędu 60 000,- EUR) preferencyjne przepisy podatkowe dla prowadzonej działalności nie zostają „unieważnione” z mocą wsteczną. Warunkiem jest jednak, by wzrost obrotu ponad dopuszczalny limit nie był możliwy do przewidzenia na początku roku.
Kleingewerbe a nowa działalność gospodarcza
Mając powyższe na uwadze powstaje jednak pytanie, co w przypadku założenia nowej działalności, a więc braku możliwości wykazania wysokości obrotów w ubiegłym roku kalendarzowym?
W takim przypadku zasadą jest, że obrót generowany w pierwszym roku prowadzonej działalności nie może przekroczyć kwoty 22 000,- EUR, przy czym przy rozpoczęciu działalności obrót zostaje przeliczony na okres 12 miesięcy (§ 19 ust. 3 zd. 3 i 4 niemieckiej ustawy o podatku od towarów i usług tj. Umsatzsteuergesetz). Jak to wygląda w praktyce?
Przykład: Kowalski zarejestrował działalność gospodarczą w niemieckim urzędzie skarbowym w dniu 1 czerwca 2020 r. W deklaracji wskazał, że w okresie czerwiec – grudzień spodziewa się obrotu wynoszącego 15 000,- EUR.
Skutek: Kowalski nie będzie podlegał przepisom podatkowym dot. małej działalności ponieważ przekroczy w roku 2020 określony przepisami pułap 22 000,- EUR (tzn. 15 000,- EUR : 6 miesięcy x 12 miesięcy).
W związku z powyższym najlepszym rozwiązaniem jest ostrożne szacowanie spodziewanego obrotu.
Formy prowadzenia Kleingewerbe
„Mała działalność gospodarcza” może być prowadzona jednoosobowo (niem. „Einzelunternehmer”) bądź w formie spółki cywilnej (niem. Gesellschaft bürgerlichen Rechts; GbR). Decydując się na jednoosobowe prowadzenie działalności trzeba być świadomym, że odpowiadamy za zaciągnięte zobowiązania bez żadnych ograniczeń tzn. całym swoim majątkiem (niem. unbegrenzte Haftung).
Należy mieć także na uwadze, że przy przekroczeniu wskazanych w przepisach pułapów, osoba prowadząca małą działalność jest zobowiązana do zmiany formy prowadzenia swojej działalności. Dotyczy to zarówno jednoosobowego prowadzenia działalności, jak również działalności w formie spółki cywilnej.
Wady i zalety Kleingewerbe
Mała działalność gospodarcza w Niemczech jest atrakcyjna nie tylko ze względu na występujące preferencje podatkowe, ale również uproszczoną księgowość oraz brak wymogu posiadania kapitału na rozpoczęcie działalności. Z tego powodu Kleingewerbe wykonywana jest najczęściej jako działalność dodatkowa przez studentów, rencistów lub młodych rodziców. Traktowana jest także często jako sposób „testowania w praktyce” posiadanego pomysłu na biznes.
Wspomniane zalety małej działalności gospodarczej powodują, że oferowane produkty oraz usługi często są bardziej atrakcyjne cenowo od tych oferowanych przez konkurencję.
Do wad prowadzenia małej działalności gospodarczej należy przede wszystkim nieograniczona odpowiedzialność prywatnym majątkiem za zaciągnięte zobowiązania. Ponadto firma (nazwa) małej działalności ogranicza się do imienia i nazwiska osoby ją prowadzącej, wykluczając jednocześnie możliwość dodania do nazwy innego wyrazu czy wyrażenia. Problematyczna jest często także kwestia związana z wystawianiem rachunków. Zgodnie z obowiązującymi przepisami rachunek wystawiony przez Kleingewerbe powinien zawierać zapis wskazujący na zwolnienie przedsiębiorcy z podatku VAT na podstawie § 19 Umsatzsteuergesetz. Wystawienie rachunku z VAT-em bądź błędny zapis na wystawionym rachunku są często równoznaczne z podleganiem prowadzonej działalności pod VAT.
