Spis treści
Obowiązek zapłaty podatku budowlanego
Jedną z usług świadczonych przez Kancelarię Poźniak w ramach prowadzonej działalności jest kwestia związana z niemieckim podatkiem budowlanym (podatek budowlany – Bauabzugsteuer) – przeprowadzeniem rejestracji podatkowej na terenie Niemiec, uzyskaniem zwolnienia z potrącania podatku budowlanego (Freistellungsbeschenigung) czy jego odzyskaniem (Erstattung von Abzugsbeträgen).
Podstawa prawna
Zgodnie z niemieckimi przepisami o podatku dochodowym (niem. Einkommensteuergesetz; EStG), tj. § 48 Abs. 1 EStG jeżeli dany podmiot wykonuje na terenie Republiki Federalnej Niemiec usługę budowlaną (tj. wykonawca – Leistender) na rzecz przedsiębiorcy w rozumieniu § 2 ustawy o podatku od towarów i usług lub na rzecz osoby prawnej prawa publicznego (tj. odbiorcy usługi – Leistungsempfänger), to odbiorca usługi jest zobowiązany do dokonania potrącenia podatku w wysokości 15% od wynagrodzenia na rzecz wykonawcy. § 48a ust. 1 EStG stanowi natomiast, że odbiorca usługi w rozumieniu § 48 ust. 1 EStG ma obowiązek do dziesiątego dnia po upływie miesiąca, w którym wynagrodzenie w rozumieniu § 48 EStG zostało wypłacone, złożyć deklarację na urzędowo przewidzianym formularzu, w której samodzielnie oblicza potrącenie podatku za okres rozliczeniowy. Kwota potrącenia jest płatna dziesiątego dnia po upływie okresu rozliczeniowego i powinna zostać odprowadzona do właściwego dla wykonawcy urzędu skarbowego na rzecz wykonawcy. Złożenie deklaracji kwoty potrącenia jest równoznaczne ze złożeniem deklaracji podatkowej.
Kto odpowiada za zapłatę podatku budowlanego (Bausteuer)?
Mając na uwadze wyżej przytoczone przepisy można uznać, że obowiązek odprowadzenia podatku budowlanego spoczywa na odbiorcy usługi budowlanej świadczonej na terenie Niemiec. Nie jest istotne przy tym, czy odbiorcą tej usługi (Bauleistung) jest podmiot niemiecki czy inny, np. polski zleceniodawca, dla którego świadczymy usługi jako podwykonawca.
Praktyka pokazuje, iż duża część niemieckich oraz zagranicznych firm budowlanych, które zlecają usługi budowlane w rozumieniu § 48 ust. 1 zdanie 3 EStG nie jest świadoma występowania obowiązku potrącenia podatku budowlanego z wynagrodzenia swojego podwykonawcy, jeżeli ten nie przedstawi zwolnienia z podatku budowlanego (Freistellungsbeschenigung). Zakres usług określonych w umowie zostaje zatem zrealizowany, a wynagrodzenie wypłacone w pełnej kwocie wskazanej na wystawionej przez podwykonawcę fakturze.
Problem powstaje wtedy, gdy w ramach czynności kontrolnych niemiecki urząd skarbowy stwierdza, że dana praca budowlana została wykonana przez podwykonawcę. W takim przypadku urząd zwraca się do odbiorcy usługi o wpłatę naliczonego podatku budowlanego ewentualnie o przedstawienie zwolnienia z podatku budowlanego posiadanego przez wykonawcę. W przypadku braku wiedzy odbiorcy usługi o obowiązku posiadania Freistellungsbescheinigung przez podwykonawcę to odbiorca usługi zostaje wezwany przez urząd skarbowy do uregulowania (tj. wpłacenia) kwoty odpowiadającej wysokości naliczonemu podatku budowlanego. Tak powstaje problem, ponieważ to odbiorca usługi zostaje zobowiązany do poniesienia dodatkowych kosztów, które stara się przerzucić następnie na podwykonawcę, który nie posiadał stosownego zwolnienia z podatku budowlanego. Sprawa komplikuje się w przypadku gdy naliczony obowiązek podatkowy wynosi kilkanaście czy kilkadziesiąt tysięcy euro.
Ponadto bardzo często umowy między stronami zawierane są w formie ustnej, a w przypadku umów w formie pisemnej brakuje jakichkolwiek regulacji dot. kwestii związanych z obowiązkiem posiadania zwolnienia z podatku budowlanego, potraceń czy rozliczeń stron.
W takich przypadkach często dochodzi do konfliktu między stronami, w którym odbiorca usługi budowlanej wskazuje na obowiązek odprowadzenia podatku z wynagrodzenia podwykonawcy, a podwykonawca broni się, że umowa nie wskazywała jakichkolwiek obowiązków w zakresie uzyskania zwolnienia z podatku budowlanego. Dochodzi do sytuacji, w której dalsza współpraca stron staje od znakiem zapytania.
Powstaje zatem pytanie – czy odbiorca usługi budowlanej może żądać od podwykonawcy zapłaty należnego podatku budowlanego oraz czy wykonawca w rozumieniu § 48 ust. 1 EStG jest na jakiejkolwiek podstawie prawnej uprawniony do odmowy zapłaty naliczonego podatku budowlanego?
Podatek budowlany (Bauabzugsteuer) a niemieckie orzecznictwo
Mimo – jak wydawałoby się – jasnej sytuacji wynikającej wprost z brzmienia § 48 ust. 1 EStG wskazującego na obowiązek dokonania potrącenia podatku budowlanego i odprowadzenia go przez odbiorcę usługi budowlanej niemieckie orzecznictwo sądów, w tym niemieckiego Federalnego Trybunały Sprawiedliwości (Bundesgerichtshof; BGH) wskazuje od wielu lat, że to wykonawca jest zobowiązany ponieść ciężar podatku budowlanego.
Obowiązek wykonawcy w zakresie podatku budowlanego
Jednym z najważniejszych orzeczeń w tej materii jest wyrok niemieckiego Federalnego Trybunały Sprawiedliwości z dnia 26.09.2013 r. w sprawie pod sygn. akt VII ZR 2/13.
Stan faktyczny sprawy
W przedmiotowej sprawie powódka domagała się od pozwanej zwrotu niesłusznie niewyliczonego podatku od usług budowlanych, który został przez powódkę odprowadzony na rzecz pozwanej do niemieckiego urzędu skarbowego.
Pozwana była przedsiębiorstwem z siedzibą w Austrii. Na podstawie umowy o dzieło dotyczącej renowacji Muzeum B. w M., pozwana świadczyła dla powódki usługi budowlane, które rozliczyła fakturami od 20 września 2006 roku do 3 października 2008 roku. Dla faktur o łącznej wartości 1 362 525,29 EUR (netto) powódka posiadała zaświadczenie o zwolnieniu z podatku zgodnie z § 48b EStG. Po sprawdzeniu faktur, powódka w wyniku błędu księgowego wypłaciła pozwanej całą kwotę należną za roboty budowlane w wysokości 9 720 270,88 EUR (netto), nie potrącając zgodnie z § 48 ust. 1 zdanie 1 EStG podatku od usług budowlanych w wysokości 15% brutto od kwoty 8 357 745,59 EUR (netto), dla której nie było zaświadczenia o zwolnieniu z podatku. 20 sierpnia 2009 roku powódka przelała podatek od usług budowlanych w wysokości 1 483 224,28 EUR do właściwego dla pozwanej urzędu skarbowego.
Pismem z 1 września 2009 roku powódka bezskutecznie wezwała pozwaną do zwrotu kwoty w wysokości 1 483 224,28 EUR w terminie do 8 września 2009 roku.
Pozwana złożyła wniosek o zwrot odprowadzonego podatku od usług budowlanych zgodnie z § 48c ust. 2 EStG, jednakże urząd skarbowy odmówił wypłaty argumentując, że zwrot może nastąpić dopiero po przedstawieniu trzeciego egzemplarza zgłoszenia podatkowego dotyczącego usług budowlanych (zwanego dalej trzecim egzemplarzem zgłoszenia), podpisanego przez powódkę i dołączonego do wniosku.
Pozwana nie zwróciła powódce kwoty 1 483 224,28 EUR, a powódka nie podpisała wymaganego przez urząd skarbowy trzeciego egzemplarza zgłoszenia ani nie przekazała go pozwanej lub urzędowi skarbowemu. W piśmie z 18 lipca 2011 roku powódka zgodziła się podpisać trzeci egzemplarz zgłoszenia i przekazać go pozwanej w zamian za zapłatę kwoty 1 483 224,28 EUR.
Odpowiednik Sądu Okręgowego (Landgericht) uwzględnił powództwo w postępowaniu nakazowym (Urkundenprozess). Apelacja pozwanej przeciwko temu wyrokowi została oddalona – z wyjątkiem części dotyczącej odsetek zasądzonych na rzecz powódki. Pozwana złożyła skargę kasacyjną od wyroku sądu apelacyjnego, domagając się oddalenia powództwa, ewentualnie zasądzenia na jej rzecz kwoty 1 483 224,28 EUR bez odsetek w zamian za przekazanie przez powódkę rozliczenia zgodnie z § 48a ust. 2 EStG.
Stan prawny w sprawie zwrotu podatku budowlanego
Rewizja doprowadziła do częściowego uchylenia wyroku sądu odwoławczego oraz częściowej zmiany wyroku sądu okręgowego, skutkując zobowiązaniem pozwanej do zwrotu podatku od usług budowlanych wraz z odsetkami, w zamian za przekazanie rozliczenia zgodnie z § 48a ust. 2 EStG (poprzez przekazanie przez powódkę podpisanego trzeciego egzemplarza zgłoszenia dotyczącego potrącenia podatku od usług budowlanych).
Federalny Trybunał Sprawiedliwości wskazał w uzasadnieniu wydanego wyroku, że to odbiorca usługi odpowiada wobec urzędu skarbowego zgodnie z § 48a ust. 3 zdanie 1 EStG za podatek od usług budowlanych, jednak płatność ta dokonywana jest na rzecz wykonawcy zgodnie z § 48 ust. 1 zdanie 1 EStG. Faktycznym – przynajmniej potencjalnym – podatnikiem jest wykonawca, ponieważ potrącenie podatku służy zabezpieczeniu w określonym zakresie opodatkowania dochodów i korporacyjnego dla zysku przedsiębiorcy świadczącego usługę budowlaną oraz opodatkowania wynagrodzenia za pracę pracowników zatrudnionych przy wykonywaniu tej usługi budowlanej (tak też Blümich/Ebling, EStG, KStG, GewStG, wyd. 117., § 48 EStG Rn. 136; Hettler w Bordewin/Brandt, Einkommensteuergesetz, § 48 Rn. 66; tak też wyrok BGH z 12.05.2005 r. w sprawie VII ZR 97/04, aaO, str. 107). W stosunku wewnętrznym zatem wykonawca jest zobowiązany do poniesienia samej kwoty potrącenia wobec odbiorcy usługi. Odbiorca usługi ma nie tylko prawo, ale zgodnie z § 48 ust. 1 EStG wręcz obowiązek zatrzymania 15% wynagrodzenia wykonawcy, aby móc spełnić swój zewnętrzny obowiązek podatkowy wobec urzędu skarbowego. Zarówno obowiązek podatkowy zgodnie z § 48 EStG, jak i obowiązek zapłaty wynagrodzenia opierają się ostatecznie na tym, że odbiorca usługi zawarł umowę budowlaną z wykonawcą. W konsekwencji podczas rozliczenia wynagrodzenia należnego wykonawcy przez zleceniodawcę świadczenia nie można pominąć kwoty, którą zleceniodawca wpłacił na – potencjalne – zobowiązanie podatkowe wykonawcy. Rozliczenie jest możliwe dopiero wówczas, gdy zleceniodawca spełnił swój obowiązek podatkowy zgodnie z § 48 EStG. Jeśli, biorąc pod uwagę zapłacony podatek od usług budowlanych, zleceniodawca zapłacił więcej niż wynagrodzenie przysługujące przedsiębiorcy, przysługuje mu roszczenie o zwrot nadpłaty na podstawie zawartej umowy budowlanej. W przypadku przypadkowego pełnego zapłacenia wynagrodzenia wykonawcy, wynikające z umowy między stronami, obowiązkiem wykonawcy jest zwrot kwoty przekazanej na rzecz urzędu skarbowego odbiorcy usługi (tak też: BAGE 26, 187, 191 w odniesieniu do roszczenia o zwrot zapłaconego podatku dochodowego).
Co więcej – Trybunał wskazał, że odbiorca usługi może dokonywać potrącenia kwoty podatku nawet wtedy, gdy sytuacja podatkowa w chwili dokonywania płatności do urzędu skarbowego jest niejasna. Niejasności dotyczą głównie relacji podatkowej między wykonawcą jako podatnikiem, a samym organem podatkowym. § 48 EStG wprowadza zamawiającego jako początkowo niezwiązanego zewnętrznego uczestnika w realizację tego dla niego obcego stosunku podatkowego. W konsekwencji nie można obciążać go ryzykiem takich niejasności – te muszą pozostać po stronie podatnika. Konieczna ochrona zamawiającego przed zagrożeniami, jakie mogą wynikać z podwójnego obciążenia, sporów sądowych zarówno z organami podatkowymi, jak i wierzycielem roszczeń o wynagrodzenie, jest zapewniona w interesie zamawiającego poprzez możliwość dokonania potrącenia podatku zgodnie z § 48 EStG także wówczas, gdy sytuacja podatkowa nie została wyjaśniona (tak też wyrok BGH z 12.05.2005 r. w sprawie VII ZR 97/04, aaO, str. 108, 109). Tylko wtedy, gdy dla odbiorcy usługi na podstawie znanych mu w momencie płatności okoliczności jednoznacznie wynika, że nie istnieje obowiązek potrącenia podatku zgodnie z § 48 EStG, potrącenie podatku powinno zostać zaniechane.
Podsumowanie
Podatek budowlany w Niemczech może być źródłem konfliktów między zamawiającymi a podwykonawcami, zwłaszcza gdy kwestie związane z jego odprowadzeniem nie są jasno określone w umowie, a strony nie są świadome obowiązującego w tym zakresie stanu prawnego.
Wskazać należy, że finalnie to wykonawca jest zobowiązany do ewentualnej płatności podatku budowlanego (Bauabzugsteuer) – chyba, że posiada odpowiednie zwolnienie (Freistellungsbeschenigung).
W przypadku jakichkolwiek pytań w kwestiach związanych z podatkiem budowlanym (Bauabzugsteuer) zapraszamy do kontaktu pod adresem e-mail kontakt@kancelaria-pozniak.pl lub pod numerem telefonu +48 665 246 969.
