Swoboda w świadczeniu usług oraz swoboda w przepływie kapitału między państwami członkowskimi Unii Europejskiej związana jest często z wieloma problemami, z którymi spotykają się polscy przedsiębiorcy. Jedynym z nich jest kwestia dochodzenia należnych im roszczeń.
Zakładając, że usługi świadczone były na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, umowa podlegała prawu polskiemu natomiast samo wynagrodzenie strony określiły w innej walucie niż polski złoty np. euro, powstaje pytanie jak sformułować roszczenie w pozwie? Należy bowiem pamiętać, że czym innym jest tzw. wartość przedmiotu sporu, na podstawie którego określa się wysokość opłaty sądowej czy właściwość sądu, a czym innym żądanie zawarte w pozwie dot. zasądzenia przez sąd określonej przez nas kwoty pieniężnej. Powstaje zatem pytanie w jakiej walucie wskazać w pozwie dochodzone roszczenie. Co z wartością przedmiotu sporu? Czy będzie to suma odpowiadająca kwocie wskazanej na fakturze (np. zobowiązanie w euro), czy kwota z faktury przeliczona na złotówki?
Wynagrodzenie w walucie innej niż polski złoty (PLN)
Na początku należy zaznaczyć, że prawnie dopuszczalne jest uzgodnienie przez strony, że zapłata za wykonane usługi nastąpi w walucie innej niż polski złoty (PLN). Uprawnienie to wynika z tzw. zasady swobody umów oraz zasady swobody wyboru waluty przez strony. Zgodnie bowiem z art. 358 § 1 ustawy kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) jeżeli przedmiotem zobowiązania podlegającego wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej.
Treść art. 358 § 1 kodeksu cywilnego statuuje 2 uprawnienia – po pierwsze dopuszcza rozliczenia między stronami w walucie innej niż polski złoty (PLN), a po drugie uprawnia dłużnika do zapłaty (tj. spełnienia świadczenia) w polskich złotych, gdy świadczenie zostało w umowie określone w walucie obcej (oczywiście pod warunkiem braku odpowiedniego zastrzeżenia). Oznacza to, iż w przypadku zawarcia umowy wybór waluty może być dokonany przez strony albo na etapie jej zawarcia albo, przy braku odpowiedniego zastrzeżenia umownego, na etapie spełnienia przez dłużnika świadczenia określonego w zawartej umowie – w tym przypadku będzie to jednak „jedynie” wybór między walutą obcą wskazaną w umowie (np. euro) a polskim złotym.
Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że do dnia 24 stycznia 2009 r. w polskim porządku prawnym obowiązywała tzw. zasada walutowości, zgodnie z którą – z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych – zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wyrażone tylko w pieniądzu polskim.
Żądanie pozwu w walucie obcej
Przedstawiona regulacja wydaje się na pierwszy rzut prosta i zrozumiała. Jednakże złe wskazanie waluty, złe sformułowanie żądania i niepoprawne określenie wartości przedmiotu sporu może skutkować oddaleniem powództwa tj. przegraniem sprawy i koniecznością pokrycia kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego.
Wspomniany art. 358 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, iż „wybór” waluty przy spełnianiu świadczenia (tj. złotówek lub innej waluty) przysługuje wyłącznie dłużnikowi – wierzyciel nie posiada takiego prawa. Powstaje pytanie co się stanie, gdy wierzyciel wystąpi z żądaniem zapłaty kwoty oznaczonej w euro (pozew z euro) będącej przedmiotem jego zobowiązania, ale przeliczonej na polskie złotówki?
Odpowiedź na powyższe pytanie daje 358 § 1 ustawy kodeks cywilny (sygn. akt II CSK 783/14), w którym wskazano, iż wierzyciel nie może domagać się spełnienia świadczenia w walucie polskiej, jeżeli świadczenie pieniężne wyrażono w walucie obcej. Jednocześnie sąd sam nie może dokonać „przeliczenia” żądanej kwoty ze złotówek na wskazaną w umowie walutę obcą – stanowiłoby to bowiem naruszenie przepisów proceduralnych, w szczególności przepisu zakazującego sądowi tzw. wyrokowania ponad wskazane żądanie.
Oznacza to, iż w przypadku, w którym wierzyciel wystąpi z żądaniem zapłaty kwoty oznaczonej np. w euro (będącej przedmiotem jego zobowiązania), ale przeliczonej na polskie złotówki, sąd oddali powództwo i obciąży wierzyciela kosztami sądowymi. Sąd oddali przy tym powództwo niezależnie czy przeliczenie z euro na złotówki dokonano w sposób prawidłowy czy też nie.
Jak określić wartość przedmiotu sporu i sformułować żądanie pozwu?
Aby móc dochodzić kwoty oznaczonej w walucie obcej, która jest przedmiotem zobowiązania, należy w przedmiocie:
a) wartości przedmiotu sporu (w.p.s.) – wskazać kwotę w złotówkach, stanowiącej odpowiednik dochodzonej kwoty widniejącej na fakturze. Przeliczenia dokonuje się stosując tabelę średnich kursów walut Narodowego Banku Polskiego z dnia wniesienia pozwu. Wartość przedmiotu sporu musi być zawsze wyrażona w polskich złotych.
b) żądania pozwu – wnieść o zasądzenie od dłużnika kwoty w walucie widniejącej na fakturze.
Postępowanie egzekucyjne
Zakładając, że sąd uwzględnił powództwo i zasądził dochodzone roszczenie pozostaje kwestia wyegzekwowania zasądzonej kwoty przez komornika. Czy składając wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego należy przeliczyć zasądzoną w walucie obcej kwotę na złotówki czy też nie? Zgodnie z §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 sierpnia 2014 r. w sprawie określenia brzmienia klauzuli wykonalności (Dz.U. z 2014 r. poz. 1092 z późn. zm.) sąd lub referendarz sądowy, nadając klauzulę wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, który opiewa na świadczenie pieniężne w walucie obcej, zobowiązuje komornika do przeliczenia tego świadczenia na walutę polską. Ponadto klauzula wykonalności zawiera następującą treść: „Sąd/Referendarz sądowy zobowiązuje komornika do przeliczenia świadczenia pieniężnego wyrażonego w walucie obcej na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi.”. Innymi słowy – w postępowaniu egzekucyjnym przeliczania dochodzonej w walucie obcej kwoty na złotówki dokonuje komornik.
