Prawa autorskie a przechowywanie i udostępnianie treści przez serwisy internetowe

W dniu 22.07.2021 r. przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej zwany także TSUE) zapadł wyrok dot. zakresu odpowiedzialności operatorów platform (tj. platform internetowych), na których są udostępniane lub przechowywane treści naruszające prawa autorskie.

Geneza rozstrzygnięcia sprawy przez TSUE

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapadł w połączonych sprawach C-682/18 oraz C-683/18. Spór w pierwszej sprawie tj. C-682/18 wszczął przed niemieckim sądem powszechnym (tj. Landgericht Hamburg – tj. sądem krajowym w Hamburgu) producent muzyczny Frank Peterson, który pozwał operatorów platform Google oraz YouTube (dokładnie Google LLC, Google Germany GmbH – sprawa C-682/18, YouTube Inc. oraz YouTube LLC) za naruszenie przysługujących mu praw autorskich. W drugiej sprawie – C-683/18 – wydawnictwo Elsevier Inc. pozwało Cyando AG (operatora platformy do przechowywania i udostępniania plików) za swobodne udostępnienie trzech utworów, do których prawa autorskie posiadało wskazane wydawnictwo.

W toku prowadzonych procesów niemiecki Federalny Trybunał Sprawiedliwości (niem. Bundesgerichtshof, BGH) postanowił zwrócić się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi wykładni przepisów dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym, dyrektywy 2000/31/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 czerwca 2000 r. w sprawie niektórych aspektów prawnych usług społeczeństwa informacyjnego, w szczególności handlu elektronicznego w ramach rynku wewnętrznego (dyrektywy o handlu elektronicznym) oraz dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej.

Pytania prejudycjalne niemieckiego BGH

W sprawie Frank Peterson przeciwko Google / YouTube niemiecki Federalny Trybunał Sprawiedliwości zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

• Czy operator platformy do udostępniania filmów, na której użytkownicy publicznie udostępniają filmy wideo zawierające treści chronione prawem autorskim bez zgody podmiotów praw autorskich, dokonuje czynności udostępniania w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy o prawach autorskich, jeżeli:

=> osiąga on przychody z reklam na platformie,

=> zamieszczanie filmu na platformie odbywa się automatycznie i bez uprzedniego podglądu lub kontroli ze strony operatora,

=> zgodnie z warunkami korzystania z platformy operator otrzymuje ogólnoświatową, niewyłączną i bezpłatną licencję na filmy na czas ich zamieszczenia na platformie,

=> operator wskazuje w warunkach korzystania z platformy i w trakcie zamieszczania online, że zamieszczanie na platformie treści naruszających prawa autorskie jest niedozwolone,

=> operator udostępnia narzędzia, za pomocą których podmioty praw autorskich mogą doprowadzić do zablokowania filmów naruszających ich prawa,

=> operator sporządza opracowanie wyników wyszukiwania na platformie w postaci rankingów i kategorii treści oraz umożliwia zarejestrowanym użytkownikom przeglądanie listy rekomendowanych filmów na podstawie filmów już przez nich obejrzanych,

jeżeli nie ma on konkretnej wiedzy na temat dostępności treści naruszających prawa autorskie lub po uzyskaniu takiej wiedzy niezwłocznie usuwa takie treści lub niezwłocznie blokuje do nich dostęp?

W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze:

• Czy w okolicznościach opisanych w pytaniu pierwszym działalność operatora platformy do udostępniania filmów wchodzi w zakres zastosowania art. 14 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie:

• Czy zgodnie z art. 14 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym wiarygodne wiadomości o bezprawnym charakterze działalności lub informacji oraz wiedza o stanie faktycznym lub okolicznościach, które w sposób oczywisty świadczą o tej bezprawności, muszą odnosić się do konkretnej bezprawnej działalności lub informacji?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie:

• Czy jest zgodne z art. 8 ust. 3 dyrektywy o prawach autorskich to, że podmiot praw autorskich tylko wtedy może uzyskać nakaz sądowy przeciwko usługodawcy, którego usługa polegająca na przechowywaniu informacji dostarczonych przez użytkownika została wykorzystana przez tego użytkownika w celu naruszenia praw autorskich lub pokrewnych, gdy po zawiadomieniu o wyraźnym naruszeniu prawa ponownie doszło do takiego naruszenia?

W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytania pierwsze i drugie:

• Czy w okolicznościach opisanych w pytaniu pierwszym operatora platformy internetowej wideo należy uznać za naruszającego w rozumieniu art. 11 zdanie pierwsze i art. 13 dyrektywy o prawach autorskich?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie piąte:

• Czy zobowiązanie takiego naruszającego do wypłaty odszkodowania na podstawie art. 13 ust. 1 dyrektywy o prawach autorskich może zostać uzależnione od tego, że naruszający działał umyślnie zarówno w odniesieniu do własnego czynu stanowiącego naruszenie, jak i w odniesieniu do czynu osoby trzeciej stanowiącego naruszenie, oraz wiedział lub, rozsądnie przyjmując, powinien był wiedzieć, że użytkownicy korzystają z platformy w celu popełnienia konkretnych naruszeń prawa?.

W sprawie Elsevier Inc. przeciwko Cyando AG niemiecki Federalny Trybunał Sprawiedliwości zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

• a) Czy dostawca platformy do przechowywania i udostępniania plików, za pośrednictwem której użytkownicy mogą podawać do publicznej wiadomości pliki zawierające treści chronione prawem autorskim bez zgody podmiotów praw autorskich, dokonuje czynności udostępniania w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy o prawach autorskich, jeżeli:

=> zamieszczanie pliku na platformie odbywa się automatycznie i bez uprzedniego podglądu lub kontroli ze strony operatora,

=> dostawca wskazuje w warunkach korzystania z usługi, że zamieszczanie treści naruszających prawa autorskie jest niedozwolone,

=> osiąga on przychody z tytułu świadczenia usługi,

=> usługa jest wykorzystywana do legalnych celów, ale dostawca ma świadomość, że dostępna jest także znaczna ilość treści naruszających prawa autorskie (ponad 9 500 utworów),

=> dostawca nie oferuje spisu treści ani funkcji wyszukiwania, ale udostępniona przez dostawcę nieograniczona liczba linków do pobrania jest zamieszczana przez osoby trzecie w Internecie w zbiorach linków, które zawierają informacje o zawartości plików i umożliwiają wyszukiwanie określonych treści,

=> dostawca zachęca, poprzez ustalenie płatnego przez niego i zależnego od ilości pobrań wynagrodzenia za pobranie plików, do zamieszczania treści chronionych prawem autorskim, które w innej sytuacji są dostępne dla użytkowników jedynie za opłatą,

=> poprzez umożliwienie anonimowego zamieszczania plików zwiększa się prawdopodobieństwo, że użytkownicy nie zostaną pociągnięci do odpowiedzialności za naruszenia praw autorskich?

1. • b) Czy ocena ta ulegnie zmianie, jeżeli od 90 do 96% z całkowitego wykorzystania platformy do przechowywania i udostępniania plików stanowią oferty naruszające prawa autorskie?

W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze:

• Czy w okolicznościach opisanych w pytaniu pierwszym działalność operatora platformy do przechowywania i udostępniania plików wchodzi w zakres zastosowania art. 14 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie:

• Czy zgodnie z art. 14 ust. 1 dyrektywy o handlu elektronicznym faktyczna wiedza o bezprawnym charakterze działalności lub informacji oraz wiedza o stanie faktycznym lub okolicznościach, które w sposób oczywisty świadczą o tej bezprawności, muszą odnosić się do konkretnej bezprawnej działalności lub informacji?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie drugie:

• Czy jest zgodne z art. 8 ust. 3 dyrektywy o prawach autorskich to, że podmiot praw autorskich tylko wtedy może uzyskać nakaz sądowy przeciwko usługodawcy, którego usługa polegająca na przechowywaniu informacji dostarczonych przez użytkownika została wykorzystana przez tego użytkownika w celu naruszenia praw autorskich lub pokrewnych, gdy po zawiadomieniu o wyraźnym naruszeniu prawa ponownie doszło do takiego naruszenia?

W przypadku udzielenia odpowiedzi przeczącej na pytania pierwsze i drugie:

• Czy w okolicznościach opisanych w pytaniu pierwszym dostawcę usługi platformy do przechowywania i udostępniania plików należy uznać za naruszającego w rozumieniu art. 11 zdanie pierwsze i art. 13 dyrektywy (w sprawie egzekwowania praw)?

W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej na pytanie piąte:

• Czy zobowiązanie takiego naruszającego do wypłaty odszkodowania na podstawie art. 13 ust. 1 dyrektywy w sprawie egzekwowania praw może zostać uzależnione od tego, że naruszający działał umyślnie zarówno w odniesieniu do własnego czynu stanowiącego naruszenie, jak i w odniesieniu do czynu osoby trzeciej stanowiącego naruszenie oraz wiedział lub, rozsądnie przyjmując, powinien był wiedzieć, że użytkownicy korzystają z platformy w celu popełnienia konkretnych naruszeń prawa?

Rozstrzygnięcie TSUE – prawa autorskie i udostępnianie treści w sieci

Zgodnie z wyrokiem wydanym przez Trybunał w dniu 22.06.2021 r. operatorzy platform tj. Google oraz YouTube – przy spełnieniu odpowiednich warunków – nie ponoszą odpowiedzialności za naruszenie prawa autorskich.

Co należy podkreślić – TSUE wskazał, iż operatorzy ww. platform, na których użytkownicy mogą podawać do publicznej wiadomości treści chronione (np. utwory chronione prawem autorskim) nie dokonują publicznego udostępnienia w rozumieniu art. 3 dyrektywy o prawach autorskich tj. dyrektywy 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym.

W uzasadnieniu TSUE wskazał, że dane działanie tj. upload plików można uznać za „czynność udostępniania” wtedy, gdy działanie mające na celu udzielenie publiczności dostępu do chronionego utworu zostało podjęte z pełną świadomością jego konsekwencji. W tym kontekście Trybunał odwołał się do przykładu platformy wymiany plików The Pirate Bay wskazując, iż w jej przypadku wymiana plików oraz zarządzanie platformą, która poprzez indeksację metadanych dotyczących chronionych utworów i dostarczanie wyszukiwarki umożliwia użytkownikom wyszukanie tych utworów i ich wymianę w ramach sieci równorzędnej (peer-to-peer), stanowi publiczne udostępnianie. Trybunał wskazał, że administratorzy The Pirate Bay działali z pełną świadomością skutków swojego działania w celu udzielenia dostępu do utworów chronionych, że na blogach i forach dostępnych w ramach wspomnianej platformy wyraźnie wyrażali swój cel polegający na udostępnieniu utworów chronionych użytkownikom oraz że zachęcali tych użytkowników do wykonywania kopii takich utworów.

Zatem w celu ustalenia, czy dany operator platformy do udostępniania plików lub platformy do ich przechowywania i udostępniania uczestniczy w bezprawnym udostępnianiu treści chronionych przez użytkowników jego platformy z pełną świadomością skutków swojego działania, mając za cel udzielenie innym internautom dostępu do takich treści, należy uwzględnić wszystkie okoliczności charakteryzujące daną sytuację i pozwalające na wyciągnięcie, bezpośrednio lub pośrednio, wniosków co do zamierzonego charakteru jego uczestnictwa w bezprawnym udostępnianiu tych treści.

W tym kontekście – jako przykłady uczestnictwa w bezprawnym udostępnianiu treści chronionych prawem autorskim – Trybunał wskazał następujące okoliczności:

• niewdrożenie przez operatora platformy odpowiednich rozwiązań technicznych mających na celu wiarygodne i skuteczne przeciwdziałanie naruszeniom praw autorskich przez użytkowników tej platformy w przypadku posiadania przez operatora wiedzy o naruszeniach praw autorskich na tej platformie dokonywanych przez jej użytkowników,
• udostępnienie przez operatora na swojej platformie specjalnych narzędzi umożliwiających bezprawne udostępnianie treści chronionych prawem autorskim,
• świadome promowanie przez operatora platformy udostępnienia treści chronionych prawem autorskim
• brak podjęcia przez operatora platformy niezwłocznych działań mających na celu zablokowanie dostępu do treści chronionych prawem w przypadku otrzymania od podmiotu praw autorskich informacji o bezprawnym udostępnianiu publiczności chronionych treści za pośrednictwem platformy operatora.

Jak wskazał ponadto Trybunał sama okoliczność, że operator jest ogólnie świadomy, że na jego platformie są bezprawnie udostępniane chronione treści, nie wystarcza, aby uznać, że podejmuje on działania w celu umożliwienia internautom dostępu do tych treści. Także okoliczność zarobkowego charakteru prowadzenia platformy przez operatora tj. odpłatnego udostępniania filmów lub platformy do przechowywania i udostępniania plików nie pozwala ani na stwierdzenie zamierzonego charakteru jego udziału w bezprawnym udostępnianiu chronionych treści dokonywanym przez niektórych użytkowników, ani na domniemanie takiego charakteru. To, że usługi społeczeństwa informacyjnego są świadczone w celach zarobkowych, nie oznacza bowiem, że podmiot świadczący takie usługi wyraża zgodę na ich wykorzystywanie przez osoby trzecie w celu naruszenia praw autorskich.

Skutki orzeczenia TSUE w połączonych sprawach C-682/18 oraz C-683/18

Wydany przez Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wyrok wskazuje okoliczności zwalniające operatorów platform internetowych z odpowiedzialności za udostępniane treści chronionych przez prawo przez użytkowników tychże treści.

!!! Podkreślić jednak należy, iż wydane orzeczenie odnosi się do treści dyrektyw obowiązujących w czasie prowadzenia postępowania. Zatem wskazane przez TSUE okoliczności nie będą miały zastosowania do art. 17 nowej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17.04.2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE, która wprowadzi znaczne zmiany w przedmiocie ochrony praw autorskich. Zgodnie bowiem ze wskazanym art. 17 dostawca usług udostępniający określone treści on-line będzie ponosił odpowiedzialność za treści chronione prawem autorskim. Taki dostawca musi zatem uzyskać zezwolenie od podmiotów uprawnionych tj. posiadających prawa autorskie bądź licencje. Jako „zezwolenie” rozumie się przy tym zawarcie umowy licencyjnej, w celu publicznego udostępniania lub podawania do publicznej wiadomości utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną.

Jeżeli nie udzielono zezwolenia, dostawcy usług udostępniania treści on-line ponoszą odpowiedzialność za nieobjęte zezwoleniem czynności publicznego udostępniania, w tym podawania do wiadomości publicznej, chronionych prawem autorskim utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, chyba że wykażą, że:

• dołożyli wszelkich starań, aby uzyskać zezwolenia, oraz
• dołożyli wszelkich starań – zgodnie z wysokimi standardami staranności zawodowej w sektorze – aby zapewnić brak dostępu do poszczególnych utworów i innych przedmiotów objętych ochroną, w odniesieniu do których podmioty uprawnione przekazały dostawcom usług odpowiednie i niezbędne informacje; oraz w każdym przypadku
• działali niezwłocznie po otrzymaniu odpowiednio uzasadnionego zastrzeżenia od podmiotów uprawnionych w celu zablokowania dostępu do utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną, których dotyczy zastrzeżenie, lub usunięcia ich ze swoich stron internetowych, a także dołożyli wszelkich starań, aby zapobiec ich przyszłemu zamieszczaniu zgodnie z lit. b).

Przy dokonywaniu oceny, czy dany dostawca usług spełnia obowiązki, o których mowa powyżej należy, między innymi, wziąć pod uwagę:

• rodzaj, odbiorców i skalę świadczonych usług oraz rodzaj utworów lub innych przedmiotów objętych ochroną zamieszczanych przez użytkowników usługi oraz
• dostępność odpowiednich i skutecznych środków oraz ich koszt dla dostawców usług.

---

W przypadku jakichkolwiek pytań w kwestiach związanych z problematyką praw autorskich dot. treści udostępnianych na platformach on-line zapraszamy do kontaktu pod adresem e-mail kontakt@kancelaria-pozniak.pl lub pod numerem telefonu +48 665 246 969.