Przegląd (Overview)
Artykuł omawia mechanizm podatku od usług budowlanych w Niemczech (tzw. Bauabzugsteuer) oraz najważniejsze zmiany i praktyczne implikacje dla przedsiębiorców w latach 2024–2025. Szczególny nacisk położono na nowe procedury elektroniczne, w tym wdrożenie systemu KONSENS/ELFE–EIBE-FsB dla zwolnień podatkowych (Freistellungsbescheinigung) oraz na obowiązek elektronicznego przekazywania deklaracji poprzez system ELSTER od 2025 r. Artykuł przedstawia też utrwalone zasady odpowiedzialności podatkowej odbiorców usług budowlanych oraz znaczenie weryfikacji zwolnień, wynikające z wytycznych BMF z 2022 r. Całość stanowi kompleksowe omówienie obecnego stanu prawnego oraz zmian proceduralnych.
Więcej o niemieckim podatku budowlanym (Bauabzugsteuer), kwestiach związanych ze zwrotem odprowadzonego podatku budowlanego, czy też spotykanych problemów z Freistellungsbescheinigung znajdą Państwo na blogu Kancelarii Radcy Prawnego Piotr Poźniak LL.M.
Podstawa prawna i stan wyjściowy
Zgodnie z art. § 48 ust. 1 niemieckiej ustawy o podatku dochodowym (Einkommensteuergesetz, EStG), odbiorca usług budowlanych (Leistungsempfänger), jeżeli jest przedsiębiorcą w rozumieniu § 2 Umsatzsteuergesetz (UStG) lub osobą prawną prawa publicznego, ma obowiązek potrącenia z wynagrodzenia wykonawcy (Leistender) kwoty wynoszącej 15 % wartości świadczenia, jako zaliczki na podatek dochodowy wykonawcy.
„Bauleistung” obejmuje usługi związane z wznoszeniem, utrzymaniem, naprawą, zmianą lub rozbiórką obiektów budowlanych (Bauwerk).
Na podstawie § 48 ust. 2 EStG obowiązek potrącenia nie powstaje, jeżeli wykonawca przedłoży ważne zwolnienie (Freistellungsbescheinigung) lub gdy łączna wartość usług budowlanych dla danego odbiorcy nie przekracza określonych progów: 5 000,00 EUR co do zasady albo 15 000,00 EUR w przypadku odbiorców osiągających wyłącznie przychody zwolnione z podatku (np. najem, dzierżawa) zgodnie z § 4 Nr 12 UStG.
W razie niepobrania lub niewłaściwego pobrania podatku odpowiedzialność ponosi odbiorca usług – zgodnie z § 48a EStG, który przewiduje jego odpowiedzialność podatkową (Haftung) za kwotę niepobranej lub niezadeklarowanej Bauabzugsteuer.
Zmiany w latach 2024–2025
Utrwalenie zasad weryfikacji – wytyczne BMF z 2022 r.
Obowiązek aktywnej weryfikacji Freistellungsbescheinigung przez odbiorcę usług budowlanych wynika już z ugruntowanej praktyki administracyjnej i wytycznych BMF – w szczególności z BMF-Schreiben z 27 grudnia 2002 r. (BStBl I 2002, s. 1399) oraz jego późniejszych aktualizacji, z których ostatnia kompleksowa aktualizacja w tym zakresie pochodzi z 2022 r. Wytyczne te akcentują, że zaniechanie weryfikacji ważności zwolnienia może zostać potraktowane jako rażące niedbalstwo („grobe Fahrlässigkeit”), skutkujące odpowiedzialnością podatkową odbiorcy usług.
W 2024 r. nie wprowadzono nowych standardów prawnych – organy podatkowe potwierdziły natomiast utrzymanie dotychczasowych zasad BMF i zaostrzenie praktyki kontroli, w szczególności wobec nowych podatników oraz przedsiębiorców zagranicznych.
Dla zarządów i działów compliance oznacza to konieczność zachowania szczególnej staranności przy weryfikacji ważności Freistellungsbescheinigung (np. przez zapytanie w systemie BZSt lub weryfikację elektroniczną dokumentu), a nie jedynie posiadania jego kopii.
Nowy system elektroniczny KONSENS/ELFE–EIBE-FsB (od sierpnia 2025 r.)
Od 6 sierpnia 2025 r. obowiązuje w całych Niemczech jednolite, elektroniczne postępowanie KONSENS/ELFE–EIBE-FsB, dotyczące wydawania Freistellungsbescheinigung na podstawie § 48b EStG.
Dotychczas możliwe było szybkie uzyskanie zwolnienia w urzędzie skarbowym właściwym miejscowo, natomiast po zmianie wszystkie wnioski przetwarzane są centralnie, z zastosowaniem tzw. trzydniowej karencji („Vordatierungsfrist”), a dokumenty doręczane są pocztą.
W praktyce oznacza to konieczność wcześniejszego planowania uzyskania lub przedłużenia zwolnienia – szczególnie dla wykonawców zagranicznych. Odbiorcy usług muszą również uwzględnić w procedurach zakupowych możliwość opóźnień i wynikający z tego obowiązek potrącenia 15 % z wynagrodzenia lub czasowego wstrzymania części płatności do momentu otrzymania ważnego zwolnienia.
Deklaracje przez system ELSTER – nowy obowiązek od 2025 r.
Od 1 stycznia 2025 r. wprowadzono obowiązek składania deklaracji Bauabzugsteuer wyłącznie w formie elektronicznej, za pośrednictwem systemu ELSTER.
Wcześniej zgłoszenia i deklaracje mogły być składane wyłącznie papierowo – na formularzach Bauabzugssteuer-Anmeldung.
Wprowadzenie elektronicznego trybu raportowania (zgodnie z StAb-Bau-Merkblatt 2025) stanowi istotną zmianę proceduralną, wymagającą dostosowania systemów księgowych i procedur wewnętrznych w przedsiębiorstwach.
Deklaracje należy przekazywać do właściwego Finanzamt do 10 dnia miesiąca następującego po dokonaniu płatności. Działy księgowe i finansowe muszą uwzględnić ten termin w cyklach rozliczeniowych oraz zapewnić techniczne przygotowanie do elektronicznego przekazywania danych.
Wzrost ryzyka w relacjach transgranicznych
W latach 2024–2025 organy finansowe w Niemczech nasilają kontrole dotyczące przedsiębiorstw zagranicznych – w tym polskich spółek wykonujących usługi budowlane na terytorium Niemiec. W praktyce coraz częściej weryfikuje się nie tylko posiadanie zwolnienia, lecz także faktyczne spełnianie przesłanek dla uznania danego świadczenia za „Bauleistung” oraz właściwe potrącenie 15 % przez niemieckiego zleceniodawcę.
Z punktu widzenia compliance oznacza to konieczność wdrożenia standardów umożliwiających dokumentowanie wszystkich czynności związanych z Bauabzugsteuer – od weryfikacji zwolnienia po przekazanie kwoty potrącenia.
Więcej informacji odnośnie potwierdzenia posiadania zwolnienia z niemieckiego podatku budowlanego (Freistellungsbescheinigung) znajdą Państwo na blogu naszej kancelarii.
Znaczenie dla zarządów i działów prawnych
Zarządy spółek oraz działy prawne i finansowe powinny zwrócić szczególną uwagę na:
– konieczność aktywnej weryfikacji ważności Freistellungsbescheinigung,
– dostosowanie umów z wykonawcami do nowych realiów (dłuższy czas uzyskania zwolnienia, możliwość wstrzymania części płatności),
– wdrożenie w księgowości systemu elektronicznego raportowania przez ELSTER,
– zwiększone ryzyko kontroli podatkowych i odpowiedzialności z § 48a EStG.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Czy w latach 2024–2025 zmieniła się stawka Bauabzugsteuer?
Nie. Stawka 15 % pozostaje niezmieniona. Zmiany dotyczą procedury administracyjnej i sposobu raportowania.
Czy odbiorca usług może wstrzymać płatność, jeśli wykonawca nie ma zwolnienia?
Tak, ale wyłącznie w zakresie potrącanej kwoty 15 %, o ile zostanie ona przekazana do właściwego Finanzamt. Sam brak zwolnienia nie uprawnia do zatrzymania całego wynagrodzenia.
Kiedy obowiązuje składanie deklaracji przez ELSTER?
Od 2025 r. – deklaracje Bauabzugsteuer muszą być składane elektronicznie przez system ELSTER. Wcześniej dopuszczalne były wyłącznie formularze papierowe.
Czy „grobe Fahrlässigkeit” to nowy wymóg compliance?
Nie. Obowiązek starannej weryfikacji zwolnienia obowiązuje od lat – jego podstawa to wytyczne BMF z 2002 r. (aktualizowane w 2022 r.). W 2024 r. organy jedynie potwierdziły te zasady i zwiększyły kontrolę ich stosowania.
Czy zmiany dotyczą również polskich wykonawców?
Tak. Polskie spółki wykonujące prace budowlane w Niemczech są objęte przepisami o Bauabzugsteuer. W praktyce oznacza to konieczność posiadania aktualnego Freistellungsbescheinigung oraz świadomość, że jego brak skutkuje potrąceniem 15 % przez niemieckiego zleceniodawcę.
Podsumowanie
Lata 2024–2025 przynoszą istotne zmiany proceduralne w zakresie podatku budowlanego w Niemczech: wprowadzenie centralnego systemu KONSENS/ELFE–EIBE-FsB, obowiązek elektronicznych deklaracji przez ELSTER oraz kontynuację ugruntowanych zasad weryfikacji zwolnień BMF z 2022 r. Choć nie doszło do zmian ustawowych w § 48–48b EStG, praktyka administracyjna i cyfryzacja procesów znacząco zwiększyły wymagania wobec przedsiębiorców.
Dla zarządów i działów prawnych kluczowe jest wczesne dostosowanie procedur compliance, systemów księgowych i umów z wykonawcami – tak, aby uniknąć odpowiedzialności z tytułu nieprawidłowego potrącenia Bauabzugsteuer i zapewnić zgodność z nowymi wymogami od 2025 r.
| Aspekt | Stan przed 2025 r. (do 31.12.2024) | Stan po 2025 r. (od 1.01.2025) | Praktyczne implikacje |
|---|---|---|---|
| Wydawanie Freistellungsbescheinigung (FSB) | Możliwe szybkie uzyskanie w lokalnym Finanzamt (często „od ręki”, osobisty odbiór). Brak centralnego systemu. | Wprowadzenie KONSENS/ELFE-EIBE-FsB od 6.08.2025: centralne przetwarzanie, 3-dniowa karencja (Vordatierungsfrist), wysyłka pocztą. Brak natychmiastowego wydania. | Wykonawcy (w tym zagraniczni) muszą planować z wyprzedzeniem (opóźnienia do kilku tygodni). Odbiorcy: ryzyko potrącenia 15% przy braku FSB – dodaj klauzule umowne o terminach. Zwiększone wymagania compliance. |
| Deklaracje i raportowanie Bauabzugsteuer | Wyłącznie papierowo: formularz Bauabzugssteuer-Anmeldung, wysyłka pocztą do Finanzamt. Termin: do 10 dnia następnego miesiąca. | Wyłącznie elektronicznie via ELSTER (Jahressteuergesetz 2024). Termin: do 10. dnia następnego miesiąca. Dane: nazwa wykonawcy, data płatności, kwota potrącenia. | Działy księgowe muszą dostosować systemy (integracja ELSTER). Brak papieru – ryzyko sankcji za opóźnienia. Ułatwienie dla dużych firm, ale wyzwanie dla małych. |
| Weryfikacja ważności FSB | Aktywna weryfikacja zalecana (via BZSt lub Finanzamt), ale brak ścisłego wymogu elektronicznego. „Grobe Fahrlässigkeit” przy braku staranności (BMF 2022). | Utrzymanie zasad BMF 2022: aktywna weryfikacja (elektroniczna zapytanie) niezbędna, by uniknąć odpowiedzialności (§48a EStG). Nasilenie kontroli praktyki. | Odbiorcy: dokumentuj weryfikację (logi BZSt). Zarządy: włącz do procedur compliance. Ryzyko: odpowiedzialność solidarna za niepobrany podatek. |
| Kontrole i ryzyka transgraniczne | Standardowe kontrole; fokus na nowych podmiotach. Wytyczne BMF 2022. | Nasilenie kontroli (zwłaszcza zagranicznych, np. polskich firm). Potwierdzenie praktyki BMF 2022 bez nowych standardów. | Polskie spółki: zapewnij FSB przed usługami w DE. Odbiorcy: monitoruj „Bauleistung” w łańcuchach. Zwiększone ryzyko odpowiedzialności |
| Stawki, progi i definicje | Stawka: 15%. Progi: 5 000 EUR / 15 000 EUR (§48 Abs. 2 EStG). Definicje „Bauleistung” i „Bauwerk” bez zmian. | Bez zmian – utrzymanie dotychczasowych. | Brak wpływu na kalkulacje; fokus na procedurach. Compliance: aktualizuj umowy bez modyfikacji stawek. |
W przypadku jakichkolwiek pytań w sprawach związanych z niemieckim podatkiem budowlanym oraz Freistellungsbescheinigung zapraszamy do kontaktu pod adresem e-mail kontakt@kancelaria-pozniak.pl lub pod numerem telefonu +48 665 246 969.